POWRÓT DO DZIAŁU "KSIĄŻKI"

 

KSIĄŻKI OMÓWIONE W NUMERZE 19 „MY, SYBIRACY”



Eugeniusz Małaczyński: Koń na wzgórzu, Warszawa 2004, Wyd. LTW.
Życiorys Eugeniusza Małaczyńskiego jest, podobnie jak jego opowiadania, pełen nadzwyczajnych wydarzeń. Urodził się na Ukrainie. Przygotowywał się do zawodu adwokata, ale wojna przerwała ambitne plany. W 1914 r. walczył w armii rosyjskiej. W okresie rewolucji bolszewickiej walczył w wojsku polskim w Rosji. Po jego rozwiązaniu wędrował na północ, został aresztowany i o mały włos nie rozstrzelany przez bolszewików. Później dotarł w rejony Archangielska i Murmańska. Stacjonował tam oddział polski, do którego trafił pisarz. Następnie przez Francję wrócił do kraju z armią generała Józefa Hallera. Po zwolnieniu ze służby wojskowej zamieszkał w Zakopanem, gdzie zmarł, pokonany przez gruźlicę. Tytułowy utwór „Koń na wzgórzu” jest symbolem bestialstwa, wandalizmu i grozy. Tego okrucieństwa dopuszczają się oddziały bolszewickie przemierzające polskie kresowe wioski na Ukrainie, dokonując tam takich zniszczeń, które nie podlegają ludzkiej logice.

Andrzej Kalinin: I Bóg o nas zapomniał, Kraków 2006, Wyd. Arcana.
Andrzej Kalinin (ur. 1933) za książkę I Bóg o nas zapomniał został uhonorowany prestiżową Literacką Nagrodą Czesława Miłosza. Powieść czytana była w Radiu Wolna Europa i pierwszym programie Polskiego Radia. Obecnie, decyzją MEN, została włączona do kanonu obowiązujących lektur szkolnych. Wstrząsająca opowieść oparta na autentycznych przeżyciach Antoniego Tuchowskiego, żołnierza września 1939 r., który wpada w sidła żołnierzy sowieckich – agresorów ze Wschodu. Wycieńczony z głodu i zimna, wraz z innymi żołnierzami pędzony jest pod eskortą wojskową kilometrami przed siebie. Nocą ucieka z cmentarza, miejsca noclegu. Jakiś czas błądzi po lesie żywiąc się jego darami. Lecz niedługo, wkrótce znów trafia w ręce Sowietów. Tym razem zostaje wywieziony do łagru na Syberię. Po licznych perypetiach trafia do kołchozu „Krasnyj Ałtaj”, jest pastuchem, jedynym Polakiem wśród Kazachów. Jego losy są przykładem na to, jak zarówno głód, choroby, zimno, niewolnicza praca, a także chora ideologia mogą zmienić człowieka, pozbawić go moralnych zasad, honoru i godności.

Ewa Cieńska-Fedorowicz: Wędrówki niezamierzone, Łomianki 2003, Wyd. LTW.
Są to wspomnienia kobiety z ziemiańskiej rodziny ze wschodniej Galicji. Pani Ewa, sentymentem darząc dobrze zapamiętany dom rodzinny na kresach, w Ossowcach, wyrusza na niezamierzoną wędrówkę przez okupowany Lwów na zsyłkę do Kazachstanu, a dalej w mundurze polskiej żołnierki dociera do Uzbekistanu, Iraku, Palestyny, do Anglii, by w końcu po 35 latach powrócić do Polski.

Łucjan Z. Królikowski: Skradzione dzieciństwo. Polskie dzieci na tułaczym szlaku 1939–1950, Kraków 2008, Wyd. Bratni Zew
To opowieść ojca franciszkanina Łucjana Królikowskiego o losach polskich dzieci – sierot i dzieci oddanych przez rodziców pod opiekę polskiej armii, które wraz z nią wydostały się z sowieckiego „raju”. Z Krasnowodzka portu nad Morzem Kaspijskim do portu w Persji – Pahlavi i innymi drogami wydostało się z Rosji Sowieckiej latem 1942 r. 114 tysięcy Polaków, w tym 15 tysięcy dzieci. Generał Anders wydał rozkaz, aby do transportu włączać wszystkie dzieci, które tylko uda się zebrać, choćby ciężko chore. Ocalałe dzieci, dzięki ofiarnej pomocy wielu ludzi różnych narodowości, trafiły do obozów wychowawczych i szkół rozsianych na całym świecie: do Palestyny, Egiptu, Libanu, Indii, Nowej Zelandii, Afryki, Meksyku, Argentyny. Najwięcej dzieci trafiło do Afryki Wschodniej, wówczas kolonii brytyjskich.
Tam rozmieszczono je w obozach znacznie od siebie oddalonych, z dala od miast, często w dzikim afrykańskich terenie. Od równika aż po Przylądek Dobrej Nadziei w 22 afrykańskich osiedlach polskich przebywało 19 tysięcy mieszkańców, z czego połowę stanowiły dzieci i młodzież.
Obóz w Tengeru w Tanganice, którym opiekował się o. Królikowski, położony był malowniczo u stóp wulkanu Meru, skąd widać było górę Kilimandżaro.
W 1947 r. rozpoczęły się naciski mające na celu likwidację obozów uchodźczych. Do obozu w Tengeru zwieziono dzieci ze zlikwidowanych obozów w Afryce i w Indiach. Polski rząd zaczął robić starania o szybką repatriację polskich sierot do kraju. Większość dorosłych i dzieci obawiała się jednak powrotu do Polski komunistycznej. Międzynarodowa organizacja do spraw uchodźców IRA, następczyni UNRRA, zaproponowała, aby dzieci, które nie chcą wracać do kraju, przesiedlić do Włoch. W czerwcu 1949 r. polska młodzież na pokładzie włoskiego statku przybyła do Bari. Tym razem obóz znajdował się w Salerno nad Morzem Tyrreńskim. Niedługo po przybyciu obóz zaczęli nachodzić urzędnicy repatriacyjni. Rozpoczęły się przesłuchania, rejestracja dzieci i namawianie ich do powrotu do Polski. Była to zaplanowana akcja komunistów, mająca na celu odebranie dzieci ich opiekunom. Wnet jednak pojawiła się w obozie przedstawicielka Episkopatu Amerykańskiego i Kanadyjskiego – Miss Dorothy Sullivan, której przeświecał jeden cel – ratowanie katolickich dzieci i zorganizowanie im wyjazdu do Kanady. Jeszcze będąc w Afryce zarządzający obozem w Tengeru zostali powiadomieni przez Watykan, iż episkopat kanadyjski chętnie przyjmie polskie sieroty.
Ostatecznie do Kanady wyjechało około 150 dzieci, a wraz z nimi ich opiekun o. Królikowski, któremu komuniści utrudniali wyjazd do ostatniej chwili, pragnąc odsunąć go od sierot i zastąpić swoimi ludźmi. W Kanadzie dzieci zostały bardzo serdecznie przyjęte, zapewniono im godne warunki życia, wsparcie moralne, mogły się uczyć lub pracować.

TAK BYŁo ... SYBIRACY Kontynuujemy informację o wydawnictwach Komisji Historycznej Krakowskiego Oddziału Związku Sybiraków (wszystkie do nabycia w siedzibie Komisji: Kraków, Rzeźnicza 2, tel/fax 012 294-32-07).
TOM 11. Na dalekiej północy, Kraków 2004. Wspomnienia 4 autorów: Z. Gonet-Grabowskiej, T. Jankusa, M. Lamparta i W. Mleczko – deportowanych 10.02.1940 r.
TOM 12. Ratunkiem była nadzieja, Kraków 2005. Relacje 8 autorów: E. Ileczko-Łudzik, J. Jagielskiej, R. i J. Jasiukiewiczów, J. Motus-Koczurowej, B. Medvey, H. Roszkowskiej, W. Towpasza i L. Woźniak- -Orlickiej.
TOM 13. Oblicza Syberii,Kraków 2007. Wspomnienia 7 autorów: H. Giluk, S. Kaczmarczyk, H. Kopeć, A. Karpetta, A. Ratyński, Z. Szczepański i B. Tomczyk.
<-- Powrót